مواد شیمیایی آزمایشگاهی به هر ماده شیمیایی اطلاق می شود که در آزمایشات و آزمایشات آزمایشگاهی استفاده می شود. بیشتر آنها مواد شیمیایی استاندارد هستند معرف ها یا مواد شیمیایی ساده که به عنوان مواد اولیه برای سنتز مواد شیمیایی پیچیده تر عمل می کنند. آنها می توانند برای اهداف تحقیقاتی یا تشخیصی، مانند تهیه داروها یا در آزمایشات آزمایشگاهی استفاده شوند.

این آزمایش‌ها معمولاً در مقیاس کوچک هستند و بر روی نمونه‌های کوچکی از مواد معدنی (مانند سنگ‌ها)، مواد آلی یا حتی نمونه‌های بیولوژیکی انجام می‌شوند. این نوع آزمایش‌ها و آنالیزها به معرف‌ها و واکنش‌دهنده‌های شیمیایی خاص نیاز دارند، جایی که مواد شیمیایی آزمایشگاهی وارد عمل می‌شوند.

شیمی یک علم عمدتاً تجربی و عملی است که برای رسیدن به نتیجه‌گیری بر آزمایش‌های آزمایشگاهی تکیه می‌کند. چه دانش آموز دبیرستانی باشید که یک واکنش تیتراسیون ساده انجام می دهد یا یک شیمیدان دارویی که در حال تحقیق در مورد یک داروی جدید است، برای انجام آزمایشات خود به مواد شیمیایی آزمایشگاهی تکیه خواهید کرد.

نحوه چیدمان مواد شیمیایی در آزمایشگاه

ایمنی اولین اولویت است جابجایی و نگهداری مواد شیمیایی آزمایشگاهی. برای اطمینان از این امر، مواد شیمیایی باید بر اساس واکنش پذیری، سازگاری، و سطح خطر مرتب شوند. این امر در برابر هرگونه واکنش ناخواسته یا تخریب محافظت می کند.

در حالی که بیشتر مواد شیمیایی آزمایشگاهی فقط به ظروف ساده ای نیاز دارند که مهر و موم شده و غیر واکنشی باشند، مانند شیشه یا بطری های پلاستیکی، برخی به ظروف خاص و شرایط محیطی دقیق مانند پارامترهای دما و فشار نیاز دارند.

به عنوان مثال، فلزات بسیار واکنش پذیر مانند سدیم باید در روغن معدنی داخل یک ظرف مهر و موم شده غیر واکنشی غوطه ور شود. در همین حال، گازهایی مانند اکسیژن باید در ظروف فلزی تحت فشار ذخیره شوند و مواد شیمیایی مایع فرار مانند الکل ها، استرها، کتون ها و اترها باید در دمای کمتر از نقطه اشتعال خود ذخیره شوند تا از آتش سوزی جلوگیری شود. برخی از مواد شیمیایی چنین هستند خطرناک که آنها را نمی توان ذخیره کرد و در عوض در آزمایشگاه ساخته می شوند.

در اینجا چند اصل اساسی وجود دارد که می توانید از آنها برای چیدمان مناسب مواد شیمیایی آزمایشگاهی به شیوه ای ایمن و سازماندهی شده استفاده کنید:

• برچسب ظروف مواد شیمیایی: برچسب زدن مناسب مهم است تا بتوانید از حوادث ناگوار جلوگیری کنید. شما باید نام ماده و طبقه بندی خطر آن را درج کنید، یعنی اینکه آیا خورنده، اکسید کننده، قابل اشتعال یا سمی است. اگر ظرف یک ماده شیمیایی برای برچسب گذاری خیلی کوچک باشد، مثلاً با a ویال یا آمپول، باید آن را در ظرف فرعی مانند قفسه یا سینی قرار دهید که باید روی آن برچسب بزنید.

• جداسازی مواد شیمیایی: مواد ناسازگاری که احتمال دارد با یکدیگر واکنش نشان دهند باید از یکدیگر جدا شوند. شما نباید مواد شیمیایی ناسازگار را در یک قفسه یا حتی در یک کابینت نگهداری کنید.

• حداقل مقدار مواد شیمیایی را ذخیره کنید: شما نیازی به نگهداری مقادیر زیادی از مواد شیمیایی در آزمایشگاه ندارید، به خصوص اگر خطرناک باشند. فقط مقدار مناسبی را که نیاز دارید ذخیره کنید. همچنین می توانید یک فضای ذخیره سازی جداگانه از آزمایشگاه داشته باشید.

• موجودی را نگه دارید: همیشه باید ذخایر شیمیایی خود را بشناسید. به تاریخ انقضای مواد شیمیایی و اینکه چه مقدار باید به طور منظم ذخیره یا دوباره پر شوند، توجه داشته باشید.

• مواد شیمیایی را زیر سینک نگهداری نکنید: بسیاری از مواد شیمیایی را نباید با آب مخلوط کرد. اگر مواد شیمیایی را زیر سینک نگه دارید، ممکن است خیس یا آلوده شوند.

• مواد شیمیایی را در ارتفاع مناسب نگهداری کنید: کابینت ها و قفسه ها نباید خیلی بلند باشند تا بتوان به راحتی به مواد شیمیایی دسترسی داشت. این کار از بروز حوادث و ریزش جلوگیری می کند. به عنوان مثال، ظروف شکستنی باید زیر ارتفاع شانه نگهداری شوند.

• حفظ شرایط محیطی مناسب: مطمئن شوید که مواد شیمیایی را در دما و رطوبت مناسب نگهداری می کنید. برخی از مواد شیمیایی ممکن است حتی نیاز به نگهداری در یخچال داشته باشند، بنابراین همیشه نیازهای آنها را قبل از نگهداری بررسی کنید.

• استفاده از سینی و قفسه: از سینی ها و قفسه ها برای نگهداری ظروف مواد شیمیایی در کابینت ها استفاده کنید. این کار از خوردگی کابینت ها توسط قطرات شیمیایی جلوگیری می کند.

نحوه دفع زباله های شیمیایی در آزمایشگاه

شما باید تمام مواد شیمیایی را دور بریزید که منقضی شده، سخت شده، تبخیر شده یا تخریب شده اند. بسیاری از مواد شیمیایی آزمایشگاهی خطرناک هستند و باید بر اساس پروتکل های خاص به درستی دفع شوند، در غیر این صورت ممکن است خطرات جدی برای سلامتی و اثرات زیست محیطی داشته باشند.

به عنوان مثال، بنزن سرطان زا است، در حالی که موادی که به شدت خورنده هستند، پتانسیل تخریب زیستگاه ها را دارند. سایر مواد شیمیایی می توانند با ترکیبات آلی واکنش دهند و به طور بالقوه با نشت به منابع آب یا آلوده کردن محیط به زنجیره غذایی وارد شوند.

مقررات خاص ممکن است از کشوری به کشور دیگر کمی متفاوت باشد، اما موارد زیر دستورالعمل های عمومی در اکثر شرایط قابل اجرا هستند:

• مواد شیمیایی را در ظروف مناسب نگهداری کنید: در بیشتر موارد، ظروف پلاستیکی مهر و موم شده برای نگهداری زباله های شیمیایی ترجیح داده می شود. این به این دلیل است که ظروف پلاستیکی عموماً بی اثر هستند و خطر واکنش ناخواسته را از بین می برند و احتمال نشت را به حداقل می رساند. همچنین می توانید از ظروف شیشه ای برای مواد شیمیایی که به پلاستیک واکنش نشان می دهند استفاده کنید.

• زهکشی ها را بشویید: در برخی موارد، شستشوی مواد شیمیایی در زهکشی برای دفع زباله کافی است. به عنوان مثال، اسیدهای آلی مانند اسید استیک می توانند به راحتی با آب رقیق شوند و در نهایت تجزیه شوند. با این حال، هرگز نباید سعی کنید مواد شیمیایی حاوی عناصر سنگین مانند آنتیموان، آرسنیک، سرب، بریلیم، کادمیوم، کبالت و جیوه را در زهکشی بشویید. همچنین نباید مواد شیمیایی را که به‌عنوان آلی هالوژن‌ها، آفت‌کش‌های ارگانونیتروژن، روغن‌های معدنی یا هیدروکربن‌ها طبقه‌بندی می‌شوند، در زهکشی بریزید.

• سوزاندن برخی از مواد شیمیایی: اگر آزمایشگاه شما دارای تاسیسات زباله سوز است، می توانید سوزاندن برخی زباله های شیمیایی آلی. برخی از ضایعات شیمیایی آزمایشگاهی قابل سوزاندن شامل تمام حلال های آلی، ضایعات آلی محلول، پارافین و روغن معدنی است.

• دفع ویژه: برخی از مواد شیمیایی بسیار خطرناک مانند آزبست و سیانید باید به درستی مهر و موم شده و برچسب گذاری شوند. آنها را می توان با مراجعه به سایت های دفع تخصصی و مجاز دفع کرد.

نحوه درمان نشت مواد شیمیایی در آزمایشگاه

نشت مواد شیمیایی در آزمایشگاه می تواند خطرناک و مخرب باشد، بنابراین هر نوع ریزش باید فوراً برخورد شود – منتظر خشک شدن یا واکنش با مواد دیگر نباشید. بهترین راه برای رسیدگی به نشت مواد شیمیایی در آزمایشگاه به نوع ماده شیمیایی بستگی دارد.

به عنوان مثال، اگر یک ماده شیمیایی مایع خورنده روی میز ریخته شده باشد، می توان آن را با آب رقیق کرد و با یک پارچه ضخیم پاک کرد – یا اگر مواد ریخته شده روی زمین باشد، با دستمال پاک کن. از یک ماده بی اثر مانند ماسه نیز می توان برای جذب نشت قبل از حذف آن استفاده کرد. در ضمن، اگر اسید ریخته شده است، ابتدا باید اسید را با خاکستر سودا یا بی کربنات سدیم خنثی کنید. به طور مشابه، ریختن پایه باید با اسید سیتریک یا اسید اسکوربیک خنثی شود.

با این حال، صرف نظر از نوع ریزش، هرگز مواد شیمیایی را بدون استفاده از محافظ لمس نکنید. همیشه هنگام دست زدن به مواد شیمیایی ریخته شده از دستکش لاستیکی و سایر وسایل حفاظتی مانند عینک و روپوش آزمایشگاهی یا پیش بند استفاده کنید. اجازه ندهید مواد شیمیایی لباس های معمولی شما را آلوده کند. در برخی موارد، برای جلوگیری از استنشاق بخار مواد شیمیایی، باید از دستگاه تنفس یا ماسک گاز نیز استفاده کنید.

مواد شیمیایی آزمایشگاهی چگونه نگهداری می شوند؟

اگرچه مواد شیمیایی آزمایشگاهی با نام خود برچسب گذاری می شوند، اما معمولاً به ترتیب حروف الفبا ذخیره نمی شوند. در عوض، آنها بر اساس سازگاری شیمیایی و طبقه بندی خطر برای جلوگیری از حوادث ذخیره می شوند. معمولاً هنگام نگهداری این نوع مواد شیمیایی از ظروف بی اثر نیز استفاده می شود.

در زیر جدولی خلاصه شده است که طبقات مواد شیمیایی آزمایشگاهی و روش های نگهداری توصیه شده آنها را نشان می دهد. به عنوان مثال، اسیدهای معدنی خورنده نباید در همان کابینت‌هایی که پایه‌ها هستند ذخیره شوند. به طور مشابه، مواد منفجره، مانند پراکسید استون، باید دور از سایر مواد شیمیایی ذخیره شوند، زیرا با اکسید کننده ها، اسیدها، بازها و مایعات قابل اشتعال بسیار ناسازگار هستند.

منبع